Trong thế giới bóng đá hiện đại, var là gì trong bóng đá đã trở thành một cụm từ quen thuộc, đặc biệt khi các trận đấu diễn ra với tốc độ cao và những quyết định nhạy cảm có thể thay đổi cục diện. VAR, viết tắt của Video Assistant Referee, là hệ thống công nghệ trọng tài video tiên tiến, được thiết kế để hỗ trợ các quyết định trên sân cỏ, nâng cao tính công bằng thể thao. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về VAR, từ định nghĩa, lịch sử ra đời, cơ chế hoạt động, đến những tình huống áp dụng và tầm ảnh hưởng của nó đến các giải đấu lớn như World Cup. Hiểu rõ về VAR giúp người hâm mộ cũng như những nhà phân tích có cái nhìn sâu sắc hơn về từng quyết định chính xác của trọng tài và diễn biến trận đấu.
Định Nghĩa Hệ Thống Trọng Tài Video (VAR)
VAR là viết tắt của Video Assistant Referee, dịch sang tiếng Việt là Trợ lý Trọng tài Video. Đây là một hệ thống công nghệ được sử dụng trong bóng đá để hỗ trợ trọng tài chính trên sân đưa ra các quyết định chính xác hơn. Hệ thống này hoạt động bằng cách cung cấp các góc quay video từ nhiều camera khác nhau, cho phép trọng tài xem xét lại các tình huống gây tranh cãi. Mục tiêu chính của VAR là giảm thiểu sai sót do yếu tố con người, đảm bảo tính công bằng và minh bạch trong các trận đấu.
Khi một tình huống gây tranh cãi xảy ra, đội ngũ VAR sẽ xem xét lại các đoạn băng và thông báo cho trọng tài chính thông qua hệ thống liên lạc nội bộ. Trọng tài chính sau đó có thể đưa ra quyết định dựa trên thông tin nhận được hoặc tự mình xem lại tình huống trên màn hình đặt ở đường biên. Quyết định cuối cùng luôn thuộc về trọng tài chính. Công nghệ này đại diện cho một bước tiến lớn trong việc hiện đại hóa công tác trọng tài, mang lại cái nhìn khách quan hơn cho những khoảnh khắc quyết định.
Hình ảnh một trọng tài đang xem lại tình huống trận đấu thông qua màn hình VAR, minh họa công nghệ trọng tài video VAR là gì trong bóng đá.
Hệ thống VAR đòi hỏi một cơ sở hạ tầng kỹ thuật đáng kể để hoạt động hiệu quả. Số lượng camera sử dụng có thể dao động tùy theo quy mô và tầm quan trọng của giải đấu, nhưng tối thiểu thường là 33 camera. Trong số này, có các camera Ultra Slow Motion (tốc độ 120 khung hình/giây) và Super Slow Motion (tốc độ cao hơn), cùng với các camera có độ phân giải Ultra HD để đảm bảo hình ảnh rõ nét và chi tiết nhất. Các camera này được bố trí chiến lược khắp sân, bao quát mọi góc độ, đặc biệt là các khu vực nhạy cảm như khung thành và đường biên.
VAR không chỉ đơn thuần là một công cụ công nghệ mà còn là một phương pháp tiếp cận mới trong công tác trọng tài. Nó giúp phân tích từng tình huống với độ chi tiết cao, từ đó đưa ra những đánh giá chính xác, giảm thiểu những bất công có thể xảy ra do lỗi quan sát của trọng tài trên sân. Nhờ VAR, người hâm mộ có thể tin tưởng hơn vào tính công bằng của các quyết định quan trọng, dù đôi khi quá trình này có thể làm gián đoạn nhịp độ trận đấu.
Lịch Sử Ra Đời Của Công Nghệ VAR
Công nghệ VAR, dù đã trở nên phổ biến, nhưng có một lịch sử phát triển tương đối ngắn. Sự cần thiết của một hệ thống hỗ trợ trọng tài đã được thảo luận trong nhiều năm, đặc biệt sau những sai lầm trọng tài gây tranh cãi trong các trận đấu lớn. Ý tưởng về việc sử dụng video để hỗ trợ trọng tài đã bắt đầu hình thành từ đầu những năm 2010.
VAR chính thức được Liên đoàn Bóng đá Quốc tế (IFAB) – tổ chức chịu trách nhiệm về Luật bóng đá – chấp thuận và thử nghiệm vào năm 2016. Lần đầu tiên công nghệ này được áp dụng trong một trận đấu bóng đá chuyên nghiệp là vào tháng 8 năm 2016, trong một giải đấu ở Mỹ. Bước thử nghiệm này đã mở đường cho việc áp dụng rộng rãi hơn trong các giải đấu lớn trên thế giới.
Biểu tượng VAR với logo FIFA, đánh dấu sự ra đời và phát triển của công nghệ VAR trong bóng đá toàn cầu.
Đỉnh cao của sự xuất hiện VAR là tại World Cup 2018 diễn ra ở Nga, khi Liên đoàn Bóng đá Thế giới (FIFA) quyết định chính thức đưa công nghệ này vào sử dụng. Đây là một cột mốc quan trọng, đánh dấu sự chấp nhận rộng rãi của VAR ở cấp độ cao nhất của bóng đá quốc tế. Mặc dù vẫn có những tranh cãi nảy sinh trong quá trình giải đấu, đặc biệt là từ một số trận đấu của các đội tuyển lớn, VAR đã thể hiện rõ tầm ảnh hưởng của mình.
Việc VAR can thiệp và đóng góp vào nhiều tình huống quan trọng đã chứng minh giá trị của nó trong việc đảm bảo tính công bằng. Kể từ World Cup 2018, VAR đã dần được áp dụng tại hầu hết các giải vô địch quốc gia hàng đầu châu Âu như Premier League, La Liga, Serie A, Bundesliga, và Ligue 1, cũng như các giải đấu quốc tế khác, trở thành một phần không thể thiếu của bóng đá hiện đại.
Các Tình Huống VAR Thường Được Sử Dụng
Công nghệ VAR không can thiệp vào mọi tình huống trên sân mà chỉ giới hạn trong bốn trường hợp cụ thể đã được FIFA và IFAB quy định. Mục đích là để đảm bảo rằng VAR chỉ được sử dụng cho những quyết định có thể thay đổi kết quả trận đấu một cách đáng kể, tránh làm gián đoạn không cần thiết.
Các trọng tài VAR chỉ thông báo cho trọng tài chính về một “lỗi rõ ràng và hiển nhiên” hoặc “một sự cố nghiêm trọng bị bỏ lỡ”. Sau đó, trọng tài chính có thể chấp nhận lời khuyên hoặc tiến đến màn hình bên sân (Review Area) để tự mình xem lại tình huống. Quá trình này giúp nâng cao độ chính xác mà vẫn giữ quyền quyết định cuối cùng cho trọng tài trên sân.
Khi có sự tranh cãi về bàn thắng
VAR đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc xác định tính hợp lệ của một bàn thắng, đặc biệt khi có những tranh cãi từ đội bóng đối thủ. Hệ thống này giúp trọng tài xem xét lại toàn bộ diễn biến dẫn đến bàn thắng, từ lúc bóng bắt đầu đến chân cầu thủ tấn công cho đến khi bóng đi vào lưới. Những lỗi nhỏ như việt vị, bóng chạm tay, hoặc các pha phạm lỗi khác trong quá trình tấn công, mà trọng tài trên sân có thể không quan sát kịp, sẽ được camera của VAR ghi lại.
Đội ngũ VAR sẽ phân tích tỉ mỉ các đoạn video, cung cấp bằng chứng rõ ràng cho trọng tài chính. Trọng tài sau đó sẽ đưa ra quyết định cuối cùng, đảm bảo bàn thắng được công nhận hoặc bị hủy bỏ một cách công bằng và minh bạch nhất. Điều này giúp tránh những bàn thắng không hợp lệ có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến kết quả trận đấu.
Trọng tài chính giơ tay ra hiệu xem xét VAR, thể hiện các tình huống VAR can thiệp trong bóng đá để đưa ra quyết định chính xác.
Tình huống phạt đền (Penalties)
Các tình huống phạt đền luôn là những khoảnh khắc đầy kịch tính và thường xuyên gây tranh cãi trong bóng đá. VAR là công cụ hỗ trợ đắc lực nhất trong việc xác định liệu một quả phạt đền có hợp lệ hay không. Trọng tài thường sử dụng VAR để xem xét kỹ lưỡng các va chạm trong vòng cấm, xác định xem có lỗi xảy ra hay không, và lỗi đó có đủ nghiêm trọng để dẫn đến một quả phạt đền.
Việc xem lại video giúp làm rõ các pha ngã vờ, lỗi chạm tay, hoặc các pha phạm lỗi kín đáo. Mục tiêu là hạn chế tối đa các mâu thuẫn và tranh cãi giữa cầu thủ, huấn luyện viên và người hâm mộ từ cả hai đội bóng. Nhờ VAR, quyết định về phạt đền trở nên chính xác và thuyết phục hơn, góp phần tạo nên một trận đấu công bằng và minh bạch.
Các lỗi bị thẻ đỏ trực tiếp
Hành vi bạo lực hoặc các pha bóng nguy hiểm có thể gây ra chấn thương nghiêm trọng cho cầu thủ và làm mất đi tinh thần thể thao. VAR được phát triển để giảm thiểu những tình huống này bằng cách hỗ trợ trọng tài đưa ra những quyết định xử lý công bằng và dứt khoát. VAR can thiệp khi có một pha phạm lỗi rõ ràng đáng nhận thẻ đỏ trực tiếp mà trọng tài trên sân có thể đã bỏ sót hoặc đánh giá chưa chính xác mức độ nghiêm trọng.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng VAR chỉ can thiệp vào các tình huống có thể dẫn đến thẻ đỏ trực tiếp. Các thẻ vàng thứ hai, dù có thể dẫn đến việc cầu thủ bị truất quyền thi đấu, thường không được VAR xem xét. Điều này giúp VAR tập trung vào những tình huống cấp thiết và nghiêm trọng nhất, đảm bảo tính công bằng và an toàn cho các cầu thủ trên sân.
Những nhận định chưa chính xác của trọng tài (Mistaken Identity)
Một trong những tình huống gây ức chế nhất cho cầu thủ và người hâm mộ là khi trọng tài rút thẻ cho nhầm cầu thủ. Đây là lỗi “nhầm lẫn danh tính” (Mistaken Identity). VAR có quyền can thiệp để sửa chữa những sai lầm này. Nếu trọng tài xác định sai cầu thủ trong một tình huống phạt thẻ đỏ hoặc thẻ vàng, đội ngũ VAR sẽ xem lại video và thông báo cho trọng tài chính để điều chỉnh quyết định.
Điều này đảm bảo rằng cầu thủ thực sự phạm lỗi sẽ bị xử phạt, trong khi cầu thủ vô tội không phải chịu án phạt oan uổng. VAR giảm thiểu đáng kể những sai lầm đáng tiếc, cho phép trọng tài có cơ hội sửa chữa và điều chỉnh quyết định để trận đấu trở nên công bằng hơn. Mặc dù VAR mang lại nhiều ưu điểm, nó cũng không tránh khỏi những chỉ trích. Một số người cho rằng việc dừng trận đấu để xem VAR làm mất đi cảm xúc và sự hấp dẫn của bóng đá.
Hình ảnh trọng tài xem lại màn hình bên sân, hỗ trợ điều chỉnh những nhận định sai sót trong bóng đá nhờ VAR.
Thời gian trọng tài dành để ra đường biên xem video từ VAR có thể kéo dài trận đấu, ảnh hưởng đến nhịp độ và dòng chảy của trận đấu. Mặt khác, sự chấp nhận của công nghệ VAR đang dần tăng lên. Nhiều người hâm mộ và chuyên gia bóng đá coi đây là một bước tiến cần thiết để tăng cường tính công bằng và chính xác trong các trận đấu quan trọng.
VAR Trong Các Kỳ World Cup: Từ 2018 Đến 2022
Công nghệ VAR đã tạo ra một dấu ấn lịch sử khi lần đầu tiên được áp dụng tại World Cup 2018. Dù nhận không ít chỉ trích và gây ra nhiều tranh cãi trên truyền thông toàn cầu, vai trò của VAR trong việc hỗ trợ trọng tài đưa ra các quyết định chính xác hơn là không thể phủ nhận. VAR đã giúp sửa chữa nhiều sai lầm đáng kể ở những tình huống then chốt mà trước đây khó có thể thực hiện được.
Trong các tình huống phạm lỗi hoặc các pha bóng nhạy cảm, trọng tài chính được hỗ trợ thông qua hệ thống tai nghe liên lạc, nhận được tín hiệu từ đội ngũ trọng tài VAR đang làm việc trong phòng điều khiển tập trung. Sau khi nhận được thông báo về một tình huống cần xem xét, trọng tài có thể tạm dừng trận đấu và tự mình tiến đến khu vực xem lại video (Review Area) ở đường biên để đánh giá lại tình huống đó. Quyết định cuối cùng sẽ được đưa ra sau khi trọng tài đã xem xét kỹ lưỡng.
Chủ tịch FIFA, Gianni Infantino, đã nhiều lần thể hiện niềm tin mạnh mẽ vào công nghệ VAR. Ông nhấn mạnh rằng VAR đã được thử nghiệm trong hàng nghìn trận đấu và cho thấy độ chính xác đáng kinh ngạc, dao động từ 93% đến 99%. Infantino cũng đặt ra yêu cầu cải thiện tốc độ xử lý thông tin và thời gian truyền đạt đến trọng tài càng nhanh càng tốt, nhằm giảm thiểu sự gián đoạn của trận đấu mà vẫn đảm bảo tính chính xác của quyết định.
Trọng tài VAR ngồi trong phòng điều khiển với nhiều màn hình, chứng minh vai trò của VAR tại World Cup.
Trong World Cup 2018, VAR đã hỗ trợ xử lý tổng cộng 29 tình huống phạt, bao gồm các quả phạt đền, bàn thắng và thẻ đỏ. Công nghệ này cũng đã được sử dụng để xem xét các tình huống nhạy cảm như việc thủ môn di chuyển quá sớm trong quá trình đá penalty, hoặc các pha việt vị gây tranh cãi. Mọi sự kiện đều được phân tích kỹ lưỡng, góp phần làm nên một giải đấu công bằng hơn.
Công Nghệ VAR Trong World Cup 2022 Có Gì Mới?
Tại World Cup 2022 diễn ra ở Qatar, công nghệ VAR tiếp tục được nâng cấp và trang bị mạnh mẽ hơn nữa để tối ưu hóa hiệu quả. FIFA đã cam kết mang đến một giải đấu công bằng và chính xác nhất, và VAR là trung tâm của cam kết đó. Hệ thống camera đã được tăng cường đáng kể. Với tối thiểu 42 camera được bố trí tại 8 sân vận động khác nhau, đội ngũ trọng tài VAR có quyền truy cập toàn diện vào mọi góc quay của trận đấu.
Trong số này, có 8 máy quay chuyên dụng phục vụ việc phát lại diễn biến chi tiết của các tình huống với tốc độ siêu chậm. Điều này giúp trọng tài có cái nhìn cận cảnh và chính xác hơn về mọi chi tiết nhỏ nhất trong trận đấu, từ đó đưa ra quyết định một cách tự tin và minh bạch. Đội ngũ VAR tại World Cup 2022 cũng được tổ chức chặt chẽ hơn, thường bao gồm 8 người: 4 trọng tài VAR mặc áo xanh và 4 thành viên hỗ trợ khác, mỗi người đảm nhiệm một vai trò cụ thể.
Ngoài ra, World Cup 2022 còn chứng kiến sự ra mắt của một công nghệ tiên tiến khác để nâng cao hiệu suất của VAR: công nghệ việt vị bán tự động (Semi-Automated Offside Technology). Công nghệ này sử dụng 12 camera chuyên dụng đặt dưới mái sân vận động để theo dõi chính xác vị trí của bóng và từng cầu thủ trên sân. Dữ liệu từ các camera này, kết hợp với cảm biến đặt trong quả bóng Al Rihla chính thức của giải đấu, tạo ra mô hình 3D về vị trí cầu thủ và bóng.
Hệ thống này cung cấp đồ họa minh họa chi tiết chỉ trong vài giây, giúp giải quyết những tranh cãi liên quan đến việc xác định việt vị một cách chính xác hơn và nhanh chóng hơn. Công nghệ việt vị bán tự động giảm thiểu đáng kể thời gian dừng trận đấu để kiểm tra việt vị, đồng thời cung cấp bằng chứng trực quan và thuyết phục cho người hâm mộ, tránh được sự tranh cãi không đáng có. Đây là một bước tiến quan trọng, giúp công nghệ VAR trở nên hiệu quả và được chấp nhận rộng rãi hơn.
Một Số Câu Hỏi Thường Gặp Về Công Nghệ VAR
Công nghệ VAR đã trở thành một phần không thể thiếu của bóng đá hiện đại, nhưng vẫn còn nhiều câu hỏi xoay quanh cách thức hoạt động và vai trò của nó. Việc hiểu rõ những khía cạnh này sẽ giúp người hâm mộ có cái nhìn toàn diện hơn về công nghệ trọng tài video.
Nhiệm vụ của các thành viên trong tổ VAR là gì?
Tổ VAR thường bao gồm nhiều thành viên, mỗi người đảm nhiệm một vai trò cụ thể để đảm bảo quá trình hỗ trợ trọng tài diễn ra suôn sẻ và hiệu quả. Tổ trưởng VAR là người điều hành chính, chịu trách nhiệm theo dõi góc máy chính, đánh giá lại tình huống thông qua màn hình chia 4 góc máy và duy trì liên lạc với trọng tài chính trên sân. Họ là người đưa ra lời khuyên cuối cùng cho trọng tài chính.
AVAR1 (Assistant VAR 1) tập trung vào camera chính để cung cấp thông tin liên tục cho tổ trưởng, giúp nắm bắt tình hình trận đấu trong khi VAR đang xem xét một tình huống cụ thể. AVAR2 (Assistant VAR 2) chịu trách nhiệm theo dõi các đường việt vị, dự đoán và kiểm tra các tình huống việt vị tiềm năng ngay cả khi trận đấu đang diễn ra. AVAR3 (Assistant VAR 3) tập trung vào thông tin trên các màn hình phụ, hỗ trợ VAR trong việc đánh giá tình huống và đảm bảo sự trao đổi thông suốt giữa tất cả các thành viên trong tổ VAR.
Đội ngũ trọng tài VAR tập trung làm việc trong phòng trung tâm, mô tả chi tiết nhiệm vụ của tổ VAR trong bóng đá.
VAR có bị giới hạn số lần sử dụng không?
VAR không bị giới hạn về số lần sử dụng trong một trận đấu. Tuy nhiên, nguyên tắc hoạt động của VAR rất rõ ràng: nó chỉ can thiệp trong 4 tình huống cụ thể và khi có “lỗi rõ ràng và hiển nhiên” hoặc “sự cố nghiêm trọng bị bỏ lỡ”. VAR không hoạt động tự động cho mọi pha bóng mà chỉ được kích hoạt khi có nghi ngờ về một trong bốn tình huống trên và trọng tài chính chưa ra quyết định cuối cùng.
Nếu không có tín hiệu từ VAR, các sai sót nhỏ hơn như phạm lỗi không đáng nhận thẻ đỏ trực tiếp, quả đá phạt hoặc ném biên sẽ tiếp tục mà không có sự can thiệp. Bàn thắng cũng sẽ không được công nhận nếu đội tấn công phạm lỗi trong quá trình dẫn đến bàn thắng và VAR phát hiện ra. Mặc dù vậy, VAR vẫn có khả năng giúp trọng tài phát hiện và phạt nguội cầu thủ đối với các hành vi bạo lực hoặc phi thể thao đã xảy ra nhưng bị bỏ qua trên sân, ngay cả khi tình huống đó đã trôi qua.
Các thành viên trong tổ VAR làm việc ở đâu?
Các trọng tài VAR và đội ngũ hỗ trợ của họ không làm việc trên sân đấu mà thực hiện nhiệm vụ tại một căn phòng trung tâm truyền hình, thường được gọi là Trung tâm Điều hành Video (Video Operation Room – VOR). Tại đây, họ được trang bị hệ thống màn hình tiên tiến, nhận dữ liệu hình ảnh trực tiếp từ tất cả các camera trên sân thông qua mạng cáp quang tốc độ cao.
Hệ thống này bao gồm các camera siêu chậm, cực chậm cung cấp các góc quay chi tiết đến từng milimet, và camera chuyên dụng theo dõi việt vị. Các trọng tài dưới sân sẽ liên lạc với tổ VAR thông qua hệ thống radio tín hiệu, được truyền dẫn bằng cáp quang siêu tốc từ trung tâm truyền hình đến trung tâm radio trên sân. Điều này đảm bảo đường truyền thông tin nhanh chóng và ổn định, cho phép các quyết định được đưa ra một cách kịp thời và chính xác.
Tổng Kết
Bài viết đã cung cấp một cái nhìn toàn diện về var là gì trong bóng đá, từ định nghĩa cơ bản, quá trình lịch sử hình thành, đến những tình huống áp dụng cụ thể và những bước tiến mới nhất của công nghệ này tại các giải đấu lớn. Công nghệ trọng tài video VAR đã và đang thay đổi diện mạo bóng đá, mang lại tính công bằng và chính xác cao hơn cho các quyết định trọng tài. Mặc dù vẫn còn những tranh cãi và thách thức, không thể phủ nhận vai trò ngày càng quan trọng của VAR trong việc đảm bảo tính minh bạch và uy tín cho môn thể thao vua này.